Vì sao con người ở kỷ văn minh phải tránh nắng nhiều hơn tổ tiên của mình?

Tại sao con người ngày nay lại rất dễ tổn thương vì ánh nắng mặt trời trong khi tổ tiên của chúng ta có thể ở bên ngoài 100% thời gian trong ngày? Ngày nay, nếu bạn ở ngoài ánh nắng quá lâu hoặc không che đậy đầy đủ, làn da sẽ bị cháy nắng.

Có phải mọi người luôn bị ám ảnh bởi tác hại của mặt trời? Nhưng nếu là một người yêu thích tự nhiên và muốn hòa mình với ánh nắng, bạn cứ làm điều đó với sự thích nghi và liên tục mỗi ngày trong phạm vi chịu đựng của da.

Tổ tiên loài người chỉ tránh nắng với bóng râm

Loài người tiến hóa dưới ánh Mặt trời. Ánh sáng mặt trời luôn luôn tồn tại trong cuộc sống của con người, sưởi ấm và hướng dẫn qua các ngày và các mùa. Tổ tiên chúng ta đã dành phần lớn thời tiền sử và lịch sử của chúng ta ở bên ngoài, chủ yếu là khỏa thân. Da là giao diện chính giữa cơ thể và thế giới.

Da người thích nghi với bất kỳ điều kiện nào. Vào ban đêm, con người túm tụm lại với nhau và phủ lên mình những chiếc “chăn” lông thú. Nhưng trong những giờ hoạt động ban ngày, mọi người ở ngoài trời với phần da trần.

Trong suốt cuộc đời của một người, da phản ứng và tiếp xúc liên tục với Mặt trời theo nhiều cách. Lớp bề mặt của da – lớp biểu bì – trở nên dày hơn bằng cách thêm nhiều lớp tế bào hơn. Da dần trở nên sẫm màu hơn khi các tế bào chuyên biệt bắt đầu hoạt động để tạo ra một sắc tố bảo vệ gọi là eumelanin.

Phân tử này hấp thụ nhiều ánh sáng nhất khiến nó có màu nâu sẫm gần như đen. Eumelanin cũng hấp thụ bức xạ tia cực tím có hại. Tùy thuộc vào di truyền mà da sản xuất ra lượng eumelanin khác nhau. Một số có rất nhiều và tiết ra nhiều hơn khi làn da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Màu da của người thời tiền sử được điều chỉnh theo điều kiện môi trường địa phương, chủ yếu là mức độ ánh sáng cực tím. Những người sống dưới ánh sáng tia cực tím mạnh – gần đường xích đạo – năm này qua năm khác có làn da sẫm màu và tạo ra nhiều eumelanin. Những người sống dưới mức độ UV theo mùa yếu hơn và nhiều hơn – giống như bạn thấy ở phần lớn Bắc Âu và Bắc Á – có làn da sáng hơn ít có khả năng sản xuất sắc tố bảo vệ.

Da của họ thích nghi với những thay đổi theo mùa trong điều kiện ánh sáng mặt trời bằng cách sản xuất nhiều eumelanin hơn và trở nên sẫm màu hơn vào mùa hè, sau đó mất đi một số sắc tố vào mùa thu và mùa đông. Những vết cháy nắng cực kỳ hiếm gặp vì không bao giờ bị sốc khi tiếp xúc với ánh nắng mạnh. Thay vào đó, khi Mặt trời mạnh lên vào mùa xuân, lớp da trên cùng của họ sẽ dày dần lên sau nhiều tuần và nhiều tháng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. 

Điều này không có nghĩa là da sẽ không bị tổn thương theo tiêu chuẩn ngày nay. Màu da thay đổi theo mùa và làn da nhanh chóng thể hiện tuổi tác. Da của họ sẽ nhăn nheo, già nua và đen sạm đi. Điều này vẫn xảy ra đối với những người sống truyền thống, chủ yếu là ngoài trời, nhiều nơi trên thế giới. Nhưng họ hiếm khi nào bị ung thư da có thể gây tử vong.

Cuộc sống trong nhà và tránh nắng bằng vải vóc quần áo

Cho đến khoảng 10.000 năm trước – một sự sụt giảm trong lịch sử tiến hóa – loài người không còn kiếm sống bằng cách thu thập thực phẩm, săn bắt và đánh cá. Mối quan hệ củacon người với Mặt trời đã thay đổi rất nhiều sau khi con người bắt đầu di chuyển sống trong các khu định cư lâu dài vào các ngôi nhà. Vào khoảng năm 6000 trước Công nguyên, số đông trên khắp thế giới đã dành nhiều thời gian hơn trong các khu định cư có tường bao quanh và nhiều thời gian hơn ở trong nhà.

Trong khi hầu hết mọi người vẫn dành phần lớn thời gian ở bên ngoài, một số vẫn ở trong nhà nếu họ có thể. Con người bắt đầu bảo vệ mình khỏi Mặt trời khi họ ra ngoài. Ít nhất là 3000 năm trước Công nguyên, cả một ngành công nghiệp chống nắng đã phát triển để tạo ra các loại thiết bị – dù che nắng, ô, mũ, lều và quần áo – sẽ bảo vệ mọi người khỏi sự khó chịu và sạm da do tiếp xúc lâu với ánh nắng mặt trời. Trong khi một số trong số này ban đầu chỉ dành cho giới quý tộc – như lọng và ô của Ai Cập và Trung Quốc cổ đại – những món đồ xa xỉ này bắt đầu được sản xuất và sử dụng rộng rãi hơn.

Ở một số nơi, các loại dầu thực vật bắt đầu được sử dụng nhiều hơn.

Một hệ quả quan trọng của những thực hành này trong các xã hội nông nghiệp truyền thống là những người dành phần lớn thời gian ở trong nhà tự coi mình là người có đặc quyền và làn da sáng hơn thông báo về địa vị của họ. Một “người nông dân rám nắng” không được quyến rũ: Nước da sạm nắng là một đặc trưng cho công việc ngoài trời vất vả, không phải là biểu tượng của những người được tôn trọng trong xã hội. Từ Anh đến Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ, làn da rám nắng trở nên gắn liền với cuộc sống vất vả.

Làn da và việc tránh nắng của con người trong kỷ văn minh

Con người di chuyển ngày càng nhanh hơn trong khoảng cách xa hơn trong những thế kỷ gần đây. Họ dành nhiều thời gian hơn trong nhà, làn da không bắt kịp với vị trí và lối sống mới. Mức độ eumelanin không thích nghi hoàn hảo với điều kiện ánh nắng mặt trời nơi họ sống và do đó, không thể bảo vệ da giống như cách họ có thể có tổ tiên xa xưa.

Ngay cả khi có sắc tố đen bẩm sinh, mọi người đều dễ bị tổn thương do tiếp xúc với ánh nắng mặt trời một cách đột ngột và không thường xuyên do không được rèn luyện, đặc biệt là sau thời gian dài nghỉ ngơi hoàn toàn tránh khỏi ngoài ánh nắng mặt trời. Việc tiếp xúc với tia cực tím mạnh đột ngột thực sự rất tồi tệ vì cháy nắng báo hiệu làn da bị tổn thương mà không bao giờ được hồi phục hoàn toàn. Vì thế loài người văn minh phải ý thức được việc bảo vệ làn da của mình khi thường xuyên thay đổi môi trường: từ máy lạnh nhiệt độ thấp đột ngột thay đổi ra ngoài trời và những hoàn cảnh tương tự (cố tình tắm nắng thay đổi màu da…)

Việc tránh nắng bảo vệ da vì thế càng trở nên quan trọng, không ra ngoài vào lúc mặt trời gay gắt nhất hoặc che chắn, đội mũ, kính râm… vẫn rất cần thiết. Cùng với đó, việc sử dụng các loại dầu thực vật thay thế kem chống nắng cùng với các hiệu quả dưỡng da của dầu mà kem chống nắng không có được sẽ mang lại cho bạn một làn da an toàn và khỏe mạnh.